عوامل موثر در بروز کانیبالیسم (همخوارگی وخوردن پر) در طیور و پیشگیری آن

بعضی مواقع مرغ ها و خروس ها، بوقلمون ها، قرقاول ها و بلدرچین ها آن قدر به یکدیگر نوک می زنند که موجب مرگ یکدیگر می شوند. این مساله می تواند برای تولید کننده بسیار پر هزینه بوده و ادامه حیات گله را با مشکل روبرو سازد. هنگامی که کانیبالیسم شروع می شود به سرعت به صورت یک عادت در خواهد آمد که باید حتما متوقف شود. در این جا مقصود از کانیبالیسم، کشیدن پر، نوک زدن به انگشت، سر، بال ها و مقعد می باشد. همیشه پیشگیری از کانیبالیسم چه برای پرنده و چه برای یک مدیر، بسیار ساده تر از درمان آن است.
عوامل موثر
به سختی می توان یک مورد را عامل ایجاد این مشکل رفتاری در پرندگان دانست. شرایط و دلایل مدیریتی زیادی که باعث شروع کانیبالیسم می شوند و یا با آن در ارتباط هستند، شناخته شده اند. تعدادی از این عوامل عبارتند از:

تراکم بیش از حد گله.
ناکافی بودن دانخوری، آبخوری یا لانه های تخمگذاری.
عصبی بودن و یا تحریک پذیری فوق العاده گله (که ممکن است مربوط به نژاد باشد).
خوراک ناکافی یا کمبودهای تغذیه ای.
نوردهی غلط (معمولا نور بسیار زیاد).
باقی ماندن پرندگان دارای لنگش در گله.
استرس های ناشی از حمل و نقل و انتقال پرندگان یا سایر اعمال مدیریتی مورد نیاز گله.
پرولاپس (بیرون زدگی مقعد) مرغ های تخمگذار.
برتری تعداد مرغ هایی که بر روی بستر تخمگذاری می کنند نسبت به مرغ هایی که در قفس یا لانه تخمگذاری می نمایند.
وجود پرندگان ترسو وضعیف در گله که غذا یا آب کافی بدست نمی آورند.
نگهداری توام پرندگان با سنین یا رنگ متفاوت در یک مکان (جداسازی گله های غیر هم سن یا دارای یک رنگ متفاوت ضروری است).
دمای بسیار بالای محیط.
هرگونه خراشیدگی یا پارگی که ممکن است در نتیجه جفت گیری یا هر حادثه دیگری بوجود آمد ه باشد.
بیماری ها، به خصوص اگر سیستم عصبی را تحت تأثیر قرار بدهد.
عدم یکنواختی در قسمتی از پرندگان گله.
معمولا ترکیبی از این عوامل باعث شیوع ناگهانی کانیبالیسم می شوند. با وجود این که شما از وجود برخی از این عوامل آگاه هستید، اما نمی توانید آنها را اصلاح کنید. مثلا معمولا نیاز است تا جوجه ها از کارخانه جوجه کشی به محل پرورش انتقال یابند و در بعضی از موارد لازم است پرندگان در یک انتقال و جابجایی دیگر به آشیانه های مخصوص تخمگذاری انتقال یابند. اگر یک نژاد عصبی خریداری شده باشد، شما اجباراً تا موقع کشتار با مشکلات متعدد روبرو خواهید شد. کنترل دما هزینه بر است و گاهی غیر ممکن.
گاهی تشخیص یک کمبود تغذیه ای یا یک بیماری بسیار مشکل است و برای تشخیص این موارد دقت قابل توجهی لازم است که در این مدت ممکن است پرندگان یکدیگر را از بین ببرند. مسئله کانیبالیسم وقتی حادتر می شود که همه گیر گردد و با وجود یک یا چند مورد اصلاح جهت درمان آن ولی هنوز مشکل حل نشده و کانیبالیسم ادامه داشته باشد. در اغلب موارد وقتی که این عادت شروع شود، زمان برای انجام تغییرات مدیریتی موثر که گله را تحت تأثیر قرار دهد، بسیار دیر شده است. شاید بدترین حالت در مورد کانیبالیسم این باشد که مدیریت تقریبا بی عیب و نقص باشد ولی با این وجود همه گیری را از طریق مراقبت از پرنده واقعا غیر ممکن می سازد.
پیشگیری از شیوع سریع
روش های متفاوتی که برای عملی کردن این موضوع مورد بحث قرار گرفته اند به شرح زیر است:
استفاده از ترکیبات بازدارنده نوک زدن مثل گریس، روغن یا صمغ درخت کاج در محل های زخم شده
جداسازی پرندگانی که به بقیه نوک می زنند.
کاهش شدت نور برای به حداقل رساندن فعالیت.
سرگرم نمودن پرندگان با روش های زیر:
الف قرار دادن بلوک های نیمه جامد آب پنیر یا شیر در اطراف آشیانه تا پرندگان مشغول خوردن آنها شوند.
ب توزیع روزانه علوفه برگدار یا آویزان کردن آن در پن ها.
ج در صورت امکان، گرداندن پرندگان در بیرون سالن.
د تغذیه دانه های ریز و کوچک در عمق بستر.
تغییرات غذایی و جدا کردن پرندگان افسرده و بی حال.
بستن قسمت هایی که نور خورشید مستقیماً به کف آشیانه می تابد.
نوک چینی
نشان داده شده است که تمام روش های ذکر شده، به تنهایی یا با یکدیگر بر روی تعدادی از گله ها موثر بوده اند. با وجود این تنها روشی که به طور قطعی در توقف شیوع و همه گیری ناگهانی موثر بوده است، نوک چینی است.
روش ها و کارهای دیگر برخی اوقات موثر و برخی اوقات بی تأثیر بوده اند و هرگز نمی توان از قبل نسبت به کارآیی یک روش مطمئن بود.
وقتی هزینه، نیروی کارگری، زحمت و همچنین آسایش پرنده در نظر گرفته شود، معمولا نوک چینی بهترین راه است. البته استفاده از ترکیبات بازدارنده از نوک زنی برای پرندگان صدمه دیده یا حتی کل گله ای که نوک چینی شده است نیز روش قابل قبولی است.
پیشگیری
شیوع کانیبالیسم حتی گاهی در بهترین شرایط مدیریتی نیز اتفاق می افتد، شواهد و مدارک موجود نشان می دهد با مدیریت بهتر، مشکلات کمتری رخ می دهد. بنابراین اولین قدم برنامه های کنترل کانیبالیسم، انجام بهترین مراقبت از پرندگان است. فراهم کردن شرایط مدیریتی صحیح ممکن از شیوع کانیبالیسم پیشگیری کند.
پرورش پرندگان در شرایطی که نور به طور بسته و مداوم کاهش می یابد، از کانیبالیسم جلوگیری خواهد کرد. برای ایجاد رفاه پرندگان و نیز کنترل کامل نور باید آنها را در سالن های بدون پنجره که از سیستم تهویه کمکی استفاده کنند، پرورش داد. با این حال، با وجود کنترل کامل شرایط نوری، باز هم مواردی از شیوع کانیبالیسم گزارش شده است. گاهی برای پیشگیری از کانیبالیسم ترکیبی از کاهش و نوک چینی همزمان استفاده می شود.
ترکیبی از مدیریت خوب، نوک چینی و نوردهی مناسب و صحیح از مشکل کانیبالیسم جلوگیری خواهد نمود. نوک چینی حتی می تواند در شرایطی که مدیتریت مناسب نیست، برای کنترل این عارضه (کانیبالیسم) به کار رود با این وجود نوک چینی به تنهایی قادر به اصلاح مشکلات ناشی از ضعف مدیریت نمی باشد و تنها می تواند یک پوشش موقت برای عملکرد ضعیف گله (که ناشی از مشکلات مدیریتی است) باشد. بنابراین مدیریت صحیح و خوب یک ضرورت است.
زمان نوک چینی
برای تصمیم گیری در مورد برنامه نوک چینی، باید سیستم پرورشی و هدف پرورش مورد توجه قرار گیرد. پرندگان جوان معمولا قبل از ده روزگی نوک چینی می شوند. به طور کلی پرندگانی که برای تولید تخم مرغ پرورش داده می شوند و مجددا قبل از انتقال به سالن تخمگذاری نیز ممکن است نوک چینی شوند. گاهی ممکن است نیاز به یک نوک چینی مجدد در اواسط دوره تخمگذاری نیز باشد. این مورد مخصوصا موقعی صادق است که نوک چینی در دوره پرورش، خفیف و کم بوده باشد.
روش های مختلف نوک چینی
روش اول:
در این روش دو مرحله وجود دارد، مرحله اول نوک چینی در یک روزگی در جوجه کشی و یا در خلال 10 روز پس از بیرون آمدن از تخم است، که در مرغداری و با استفاده از نوک چین الکتریکی دارای تیغه داغ انجام می شود. این نوک چینی اولیه معمولا برای جلوگیری از کانیبالیسم تا سنین 8 الی 10 هفتگی کفایت می کند. در پرندگانی که به عنوان جوجه گوشتی پرورش داده می شوند، فقط یک نوک چینی کافی است. البته بوقلمون ها استثنا هستند و در آنها نوک چینی شدیدتر انجام می شود یا این که نوک چینی را تا سن 7 الی 10 روزگی به تاخیر می اندازند و در این سن قسمت بیشتری از نوک را بدون استرس جدی قطع می کنند. در مرحله دوم زمانی که پرندگان در سالن تولید قرار دارند، ممکن است لازم شود نوک چینی به شکل ملایم و خفیف صورت می گیرد. این برنامه برای پرندگانی در نظر گرفته می شود که در دوران پرورش فضای کافی در اختیار داشته و دیگر اقدامات مدیریتی کافی برای پیشگیری از کانیبالیسم نیز برای آنها در نظر گرفته خواهد شد.
روش دوم:
انجام یک نوک چینی شدید در یکروزگی یا در خلال هفته اول که متعاقب آن دیگر نوک چینی انجام نخواهد شد، مگر در بعضی موارد که نیاز به کمی اصلاح باشد. این روش توصیه نمی شود زیرا استرس شدیدی را تحمیل می کند و ممکن است توانایی مصرف دان پرندگان را در طول زندگی به شدت تحت تأثیر قرار دهد.
روش سوم:
برای پرندگانی که تماما در محدودیت غذایی به سر خواهند برد، مرحله اول نوک چینی در یکروزگی (روش 1) انجام گرفته و سپس نوک چینی مجدد در سن 8 تا 10 هفتگی و در صورت لزوم یک بار دیگر در انتهای دوره پرورش (قبل از شروع تولید) انجام می شود.
برنامه های ذکر شده فقط به عنوان یک ایده برای کمک به تنظیم و طراحی برنامه نوک چینی پیشنهاد شده اند و ممکن است برنامه های متفاوت و یا ترکیبی از این برنامه ها مورد نیاز باشد. نکته مهم این است که پیشگیری از کانیبالیسم باید بخشی از برنامه کلی از پیش طراحی شده پرورش باشد.
نحوه نوک چینی
یک مرغداری کوچک یا کسی که یک گله کوچک و خانگی دارد، ممکن است تمایلی به صرف هزینه برای خرید یک نوک چین برقی نداشته باشد. پس یک ناخن گیر حیوانات خانگی یا یک چاقوی تیز نیز می تواند برای نوک چینی جزئی (برداشتن قسمت کوچکی از جلوی نوک) به کار رود. نوک چینی شدید و متوسط باید توسط یک دستگاه نوک چین برقی که قادر به داغ کردن (سوزاندن) باقیمانده نوک چیده شده است، انجام گیرد.
این روش بیشتر برای پرندگانی کاربرد دارد که قبل از سن بلوغ کشتار می شوند. در این روش اگر پرندگان تا سن بلوغ نگهداری شوند، نوک پائینی رشد کرده و بلند خواهد شد. اگر نوک پائینی رشد کرده و بلند خواهد شد. اگر نوک پائینی بیش از 5/0 اینچ از نوک بالائی بزرگتر شود، باید قسمت انتهایی آن اصلاح شود. قسمت رشد یافته نوک بالایی نیز ممکن است در همین هنگام نیاز به نوک چینی مجدد داشته باشد.
روش دیگر نوک چینی (نوک چینی متوسط) به این صورت است که یک سوم از نوک بالایی برداشته شده او انتهای نوک پائینی سوزانده شود. در روش آخر نوک چینی (Block trimming) یک سوم از نوک بالایی و پائینی همزمان و با هم قطع می شوند. بهتر است که دو روش آخر (روش 2 و 3) به وسیله نوک چین برقی انجام گیرد.
نکات مهم در عملیات نوک چینی
اگر از یک دستگاه قطع انگشت حیوانات خانگی و یا چاقوی تیز استفاده می کنید، فقط آن قسمتی از نوک بالایی را بچینید که فاقد عروق خونی است، قطع سریع نوک بدون سوزاندن آن توصیه نمی شود.
تیغه نوک چین باید قبل از شروع کار کاملا داغ شود، یا به عبارتی به رنگ سرخ درآید. تیغه نوک جین نباید خیلی داغ یا سرد یا کند باشد. یک تیغه بسیار داغ باعث ایجاد تاول هایی در دهان خواهد شد و یک تیغه سرد یا کند باعث گوشت دار شدن و رشد پیازی شکل انتهای نوک چیده شده خواهد شد. این گونه رشد انتهای نوک (پیازی شدن)، باعث حساس شدن و دردناک شدن آن و نیز کاهش عملکرد پرنده خواهد شد.
انگشت اشاره خود را به داخل دهان پرنده فرو برده و با فشار دادن آن، نوک را باز نگاه داشته و زبان را به پائین و عقب برانید.
نوک بالایی را روی لبه پائینی نوک چین قرار دهید و سر جوجه را پایین بیاورید تا سقف دهان یک شیب 20 تا 30 درجه نسبت به تیغه نوک چین داشته باشد، سپس نوک را قطع کنید. عمل قطع کردن را به آهستگی انجام داده و بعد از آن اجازه دهید تا تیغه نوک چین محل بریده را به خوبی بسوزاند.
نوک پائینی را روی لبه نوک چین قرار داده و به طور مستقیم آنرا قطع کنید.
هر یک از نوک های (بالائی و پائینی) را روی تیغه حرکت دهید، تا لبه های نوک گرده شده و بیشتر سوزانده شوند.
برخی از نوک چین های جدید دارای امکاناتی هستند که اجازه می دهد تا هر دو نوک بالا و پائینی در پرندگان جوان همزمان قطع شوند.
قبل از قطع کامل نوک آن را از میان تیغه های دستگاه بیرون نکشید، این کار می تواند باعث به وجود آمدن آسیب هایی مثل پارگی در سقف دهان شود.
هیچ گاه از یک تیغه تابدار یا کج و ناصاف استفاده نکنید و همیشه لبه پائینی نوک چین و تیغه آن را کاملا صاف نگه داشته و در یک امتداد قرار دهید.
به دقت هر یک از نوک ها را بررسی کنید و اگر قطع نوک به خوبی انجام نشده و دارای اشکال است، آنرا اصلاح کنید. پرندگانی که فراموش شده و نوک چینی نشده اند یا بدون دقت کافی نوک چینی شده اند، می توانند بعداً مشکل ساز شوند.
نکات مدیریتی قبل و بعد از نوک چینی
انجام برخی از اقدامات مدیریتی کاربردی قبل و بعد از نوک چینی می تواند استرس پرندگان را به حداقل برساند. جلوگیری از مرگ و میر، کاهش مصرف خوراک و کاهش وزن بعد از نوک چینی بسیار مهم است. در این مورد رعایت نکات زیر می تواند مفید و موثر باشد:
اگر نوک چینی در شرایط آب و هوایی گرم انجام می شود، محیط پرندگان را تا حد امکان خنک نگاه دارید. بهتر است که نوک چینی در صبح زود یا در عصر و پس از غروب خورشید انجام شود. آب تازه و خنک در تمام مدت در دسترس پرندگان قرار دهید.
4 تا 7 روز قبل از نوک چینی ویتامین k اضافی به دان یا آب مصرفی اضافه کنید. این موضوع باعث به حداقل رسیدن مشکلات ناشی از خون ریزی خواهد شد.
به مدت 4 تا 7 روز پس از نوک چینی، دان تازه و با حداقل عمق 5 سانتی متر در اختیار پرندگان قرار دهید. پرندگان در این مدت قادر به مصرف دان باقیمانده در کف دانخوری ها نیستند.
مصرف دان را با توزیع آن در دو مرحله یا حرکت دان دانخوری های اتوماتیک به دفعات بیشتر تحریک کنید.
پرندگان نباید در خلال هفته قبل یا بعد از نوک چینی در معرض استرس هایی نظیر جابجایی، انگل کشی و واکسیناسیون قرار گیرند.